مراقبت از کودک تشنجی

مغز از سلول‌های عصبی تشکیل شده که از طریق سیگنال‌های الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی سیگنال‌های الکتروشیمیایی را از مغز دریافت کرده و به بخش‌های مختلف بدن ارسال می‌کنند. زمانی که فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز رخ دهد، این سیگنال‌ها به یکباره توسط نورون‌ها به بدن ارسال می‌شوند. همین امر باعث بروز تشنج می‌شود و می‌تواند مشکلات رفتاری، حرکتی یا حتی حسی به دنبال داشته باشد. تشنج انواع متفاوتی دارد، اما معمولاً شامل حرکات غیرعادی، تغییر در سطح آگاهی یا هر دو می‌شود. کودکان بیش از دیگر افراد در معرض این مشکل قرار دارند.

تب، عفونت، کاهش میزان سدیم، مصرف مواد مخدر، آسیب مغزی و تغییرات ژنتیکی مهمترین دلایل تشنج در کودکان هستند. اگر علائم به موقع شناسایی و درمان شوند، می‌توان از بروز مشکلات ناشی از تشنج پیشگیری کرد. در موارد حاد نوع خاصی از تشنج می‌تواند به بیماری صرع منجر شود. این یک وضعیت تهدید‌کننده برای زندگی کودکان می‌باشد. یکی از مهمترین اقداماتی که جهت پیشگیری از تشنج می‌توان انجام داد، پایین آوردن تب کودک و عفونت کودک هنگام بیماری است. مراقبت از کودک تشنجی نیز نکته مهمی دیگری است که می‌تواند از بروز شرایط حادتر جلوگیری نماید. استخدام پرستار کودک در منزل این زمینه می‌تواند بسیار به شما کمک کند. برای این منظور فقط کافیست با مراکز خدمات پرستاری معتبر و شناخته شده مانند مرکز خدمات پرستاری تهران درمان تماس حاصل نمایید.

در این مقاله سعی شده علائم، عوارض و چگونگی درمان تشنج در کودکان مورد بررسی قرار بگیرد تا شما بهتر بتوانید مراقبت از کودک تشنجی خود را انجام دهید. با ما همراه باشید تا در این باره بیشتر بیاموزید.

علائم تشنج در کودکان

تشنج ممکن است در یک طرف یا دو طرف سر رخ دهد. بسته به نوع تشنجی که کودک تجربه می‌کند، ممکن است علائم مختلفی داشته باشد. شناسایی به موقع این علائم باعث می‌شوند مراقبت از کودک تشنجی به موقع و بهتر انجام شود. علائم هشدار‌دهنده کلی زیر ممکن است به شناسایی تشنج کمک کنند:

• خیره شدن، مکث ناگهانی در فعالیت، عدم پاسخگویی
• حرکات تند و سریع بازو‌ها و پا‌ها
• سفت شدن بدن
• از دست دادن هوشیاری
• مشکلات تنفسی یا توقف تنفس
• از دست دادن کنترل روده یا مثانه
• سقوط ناگهانی بدون دلیل مشخص
• پاسخ ندادن به سر و صدا یا کلمات برای دوره‌های کوتاه
• گیج یا مبهوت ماندن
• خواب آلودگی و تحریک‌پذیری هنگام بیدار شدن در صبح
• تکان دادن سر
• پلک زدن و خیره شدن سریع چشم
• آبی شدن لب‌ها
• تنفس نامنظم

علائم تشنج ممکن است شبیه سایر مشکلات یا شرایط پزشکی باشند. برای تشخیص همیشه با پزشک کودک خود مشورت کنید.

علائم تشنج خفیف در کودکان

تشنج در کودکان می‌تواند به صورت خفیف یا شدید اتفاق بیفتد. معمولاً تشنج خفیف کوتاه‌مدت است و به ندرت با علائم ذکر شده مانند تکان شدید دست و پا‌ها، کف کردن دهان، از دست دادن هوشیاری و… همراه است. تشنج خفیف ممکن است با علائم زیر همراه باشد:

• ممکن است کودک برای چند لحظه فقط به یک نقطه خیره شود.
• اندام‌ها دچار اختلالات حرکتی اندکی می‌شوند.
• کودک برای چند لحظه صحبت خود را قطع کرده و دوباره ادامه می‌دهد.
• پلک‌ها دچار پرش می‌شوند.
• اختلال در یادگیری و عدم تمرکز کافی بر روی درس از دیگر علائم تشنج در کودکان است.
• تنفس با سرعت و سختی بیشتر همراه است.

مدت زمان بروز علائم تشنج خفیف، کوتاه‌مدت است و شاید کمتر از ۲۰ ثانیه طول بکشد. در این نوع از تشنج فعالیت‌های الکتریکی مغز فقط تنها برای چند ثانیه متوقف می‌شوند. اگر کودک سابقه چنین تشنجی دارد باید وضعیت سلامتی او بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا مراقبت از کودک تشنجی به موقع انجام شود.  

درمان تشنج در کودکان

درمان و مراقبت از کودک تشنجی به شکل زیر انجام می‌شود:

درمان پزشکی

درمان و مراقبت از کودک تشنجی باید با دقت بیشتری دنبال شود. تا زمانی که علت خاصی پیدا نشود، اکثر کودکانی که برای اولین بار تشنج دارند، دارو نمی‌گیرند. بدون ویزیت پزشک در منزل یا مراکز درمان شما نمی‌توانید خودسرانه به کودک دارو بدهید. حتی در اولین جلسه معاینه پزشکان نمی‌توانند نوع خاصی از دارو را شروع کنند، زیرا آن‌ها ابتدا باید مطمئن شوند علت تشنج چه بوده است. برای تشخیص علت دقیق بیماری آزمایش اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون، کشت خون و ادرار، نمونه‌برداری از مایعات اطراف مغز و نخاع تصویربرداری از مغز و… انجام خواهد شد. پس از آن درمان‌های پزشکی به شکل‌های زیر انجام می‌شوند:

تجویز دارو

بر اساس وضعیت پزشکی و جسمی کودک، دارو تجویز می‌شود. برخی از دارو‌های تشنج دارای عوارض جانبی هستند که می‌توانند به کبد و دندان‌های کودک آسیب برسانند. پزشک سطوح دارو را که نیاز به آزمایش خون مکرر دارد، دنبال خواهد کرد و عوارض جانبی را به دقت زیر نظر خواهد گرفت. اغلب، تنظیم دارو‌ها هفته‌ها تا ماه‌ها طول می‌کشد و گاهی اوقات به بیش از یک دارو یا چند داروی متفاوت نیاز است.

تحریک عصب واگ یا VNS

این یکی از روش‌های درمانی برای کاهش تشنج‌ها است و برای بیمارانی که مبتلا به صرع هستند، کاربرد دارد. در این روش پزشک با استفاده از یک ضربان ساز یا می‌س پیکر، پالس‌های الکتریکی کوچکی به عصب واگ در ناحیه گردن وارد می‌کند. تحریک عصب واگ در کنترل و بهبود تشنج مؤثر است.  

عمل جراحی 

در موارد حاد که تشنج‌ها شدید بوده ممکن است جراحی برای بررسی نواحی مغز که باعث صرع، اختلال در حافظه، گفتار و حتی دید کودک می‌شوند، انجام شود.  

عوارض بعد از تشنج در کودکان

مطالعات نشان داده‌اند که تشنج در کودکان می‌تواند باعث پیری سریع مغز شود. هرچند که ارتباط مستقیمی بین تشنج و زوال عقل گزارش نشده است. تشنج همچنین می‌تواند به مدار هیپوکامپ آسیب رسانده و باعث از دست دادن حافظه شود. از طرفی فعالیت‌ها و محیط‌های عصبی و استرس‌زا می‌توانند باعث شوند تا بیمار بیشتر در معرض افزایش تجمع آمیلوئید قرار گیرد. تجمع آمیلوئید می‌تواند در ابتلا به صرع نقش داشته باشد.

مطالعات در این زمینه همچنان ادامه دارد. با این وجود به نظر نمی‌رسد که تشنج به خودی خود به مغز آسیب برساند یا مشکلات پایدار و دائمی ایجاد کند، مگر اینکه حملات ناشی از تشنج بیش از یک ساعت ادامه داشته باشند (اکثر تشنج‌ها فقط چند دقیقه طول می‌کشند). با این حال، بسیاری از اختلالاتی که باعث تشنج می‌شوند می‌توانند مشکلات طولانی مدت و دائمی ایجاد کنند. به عنوان مثال، برخی از اختلالات مانند ناهنجاری‌های متابولیک، اختلالات ارثی ناشی از جهش یک ژن و… می‌توانند در رشد کودک اختلال ایجاد کنند. اینکه آیا برخی از انواع تشنج‌های مکرر می‌توانند بر مغز در حال رشد تأثیر بگذارند یا خیر مورد بحث است.

بدترین نوع تشنج در کودکان

اگر در مورد انواع تشنج در کودکان بیشتر بدانید، می‌توانید مراقبت از کودک تشنجی را به صورت اصولی‌تری دنبال کنید. قبل از اینکه بخواهیم به بدترین نوع تشنج در کودکان اشاره کنیم، بهتر است درباره انواع آن کمی بیشتر بدانید. در کل تشنج به دو دسته‌ی اصلی زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

تشنج کانونی

در این نوع، اختلال در فعالیت‌های الکتریکی مغز باعث می‌شود تا تشنج رخ دهد. در این صورت، تشنج می‌تواند در هوشیاری و آگاهی اختلال ایجاد کرده یا با از دست دادن کامل هوشیاری کودک همراه باشد.  

تشنج عمومی

تشنجی که باعث می‌شود تمام قسمت‌های مغز تحت تأثیر قرار بگیرند، تشنج عمومی نام دارد. این نوع تشنج نیز شامل انواع مختلفی است:

• تشنج پتی مال: این نوع تشنج که در حدود ۶ تا ۱۱ سالگی علائم آن مشاهده می‌شود، بیشتر دختران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نوع تشنج باعث می‌شود تا حدود چند ثانیه کودک هوشیاری خود را از دست بدهد. پرش لب‌ها، خیره ماندن چشم‌ها، پلک زدن‌های مداوم از علائم این نوع تشنج است.
• تشنج تونیک: با سفت شدن عضلات به ویژه در ناحیه پشت بازو‌ها و پا‌ها، کاهش هوشیاری و سقوط همراه است.
• تشنج اتونیک: با کاهش توان و کنترل عضلات سقوط و افتادن سر همراه است.
• تشنج کلونیک: از مهمترین علائم این نوع تشنج از دست دادن ناگهانی هوشیاری، تکان‌های عضلانی، از دست دادن کنترل مثانه در دو طرف بدن است.
• تشنج میوکلونیک: این نوع تشنج باعث می‌شود تا گروهی از ماهیچه‌ها دچار شوک چند ثانیه‌ای شوند. این ممکن است یک بار یا چند بار پشت سر هم در فاصله زمانی کوتاه اتفاق بیفتد.
• تشنج تونیک-کلونیک: این بدترین نوع تشنج است که ترسناک به نظر می‌رسد. هنگام بروز حملات فرد توانایی ایستادن را از دست خواهد داد. بدن، پا‌ها و بازو‌ها حرکت غیر قابل کنترل دارند، بیهوشی از دست دادن هوشیاری به صورت کامل، بی اختیاری در دفع ادرار و گاز گرفتن زبان همگی از علائم این نوع تشنج هستند که ممکن است تا چند دقیقه به طول بیانجامد. مراقبت از کودک تشنجی در این مورد از حساسیت بیشتری برخوردار است.

مراقبت‌های بعد از تشنج در کودکان

مهم‌ترین نکته هنگام درمان و مراقبت از کودک تشنجی حفظ خونسردی والدین و اطرافیان است. تلاش اولیه باید به گونه‌ای باشد که از کودک در برابر آسیب بیشتر محافظت شود. در اینجا چند توصیه برای کمک به ایمن نگه داشتن فرزندتان در صورت وجود احتمال ابتلا به تشنج دوباره آورده شده است:  

• کودک خود را در یک مکان صاف و خلوت به پهلو بخوابانید این باعث می‌شود تا از هرگونه استفراغ احتمالی که می‌تواند منجر به پنومونی آسپیراسیون شود، جلوگیری شده و راه‌های تنفس کودک مسدود نشوند.
• سعی نکنید برای جلوگیری از تشنج چیزی در دهان کودک بگذارید. این ممکن است به کودک آسیب برساند.
• فوراً بررسی کنید که آیا کودک نفس می‌کشد یا خیر، در حین تشنج و حتی بعد از آن تنفس کودک را زیر نظر بگیرید. هر زمانی که تنفس به مشکل خورد با اورژانس تماس بگیرید. اگر کودک شما پس از توقف تشنج نفس نمی‌کشد، تنفس دهان به دهان را تا رسیدن نیرو‌های اورژانس شروع کنید.
• پس از پایان تشنج، کودک را در یک طرف قرار دهید و تا بیدار شدن کامل در کنار کودک بمانید.
• اگر کودک تب داشته باشد، ممکن است استامینوفن (مانند تیلنول) از طریق رکتوم داده شود.
• سعی نکنید غذا، مایعات یا دارو‌ها را از طریق دهان به کودکی که به تازگی تشنج کرده است بدهید. تا زمانی که کودک کاملاً بیدار و هوشیار نباشد، خطر استنشاق هر نوع غذا، دارو یا مایعی وجود دارد.
• با دور کردن اجسام اطراف کودک از آسیب بیشتر جلوگیری کنید.
• همیشه شیر آب سرد را قبل از شیر داغ باز کنید و دمای سرویس آب گرم خانه را حداکثر تا 50 درجه سانتی‌گراد کاهش دهید.
• هنگام استفاده از آب داغ یا چیز‌هایی که می‌توانند باعث سوختگی شوند (مانند اتو، کتری، اجاق گاز، باربیکیو) مراقب باشید و آن‌ها را از دسترس کودک دور نگه دارید.
• هنگام دوچرخه سواری یا اسکوتر، برای مراقبت از کودک تشنجی، علاوه بر استفاده از کلاه ایمنی و محافظ، کودک باید همیشه با یک بزرگسال همراه باشد.

سخن پایانی

عفونت و تب از مهم‌ترین دلایل ایجاد تشنج در کودکان هستند. تشنج می تواند به علت قطع نشدن تب در کودکان باشد که هر چه سریعتر باید مراقبت‌های درمانی انجام شود تا کودک از ابتلا به عوارض تشنج در امان باشد. برای مراقبت از کودک تشنجی باید پرستار یا والدین همیشه در کنار او حضور داشته باشند. اگر حضور ۲۴ ساعته در کنار فرزندتان به دلیل مشکلات شغلی و خانوادگی برایتان امکان‌پذیر نیست، می‌توانید با مرکز خدمات پرستاری تهران درمان تماس حاصل نمایید. این مرکز با در اختیار داشتن کادری حرفه‌ای از پزشکان و پرستاران ماهر و با تجربه سعی می‌کند، نیاز‌های درمانی کودک شما را به بهترین شکل ممکن پاسخگو باشد. جهت آگاهی از خدمات این مرکز می‌توانید به پیج اینستاگرام تهران درمان مراجعه کرده و در مورد خدمات ارائه شده توسط این مرکز اطلاعات لازم را کسب نمایید؛ همچنین میتوانید به اطلاعات تماس تلفنی، مشاوره رایگان آنلاین و مشاوره حضوری، در صفحه (تماس با ما)، دسترسی داشته باشید.